Separacja małżeńska – co to jest?

Separacja to nie rozwód – co więcej, dla wielu par może być ratunkiem przed ostatecznym rozejściem się. To sformalizowane, potwierdzone przez sąd rozstanie, które może być sytuacją wyłącznie przejściową lub dłużej trwającą. W tym czasie para ma szansę przemyśleć swoje decyzje lub uporządkować niektóre kwestie. Kiedy warto zdecydować się na separację? Jakie skutki prawne wywołuje orzeczenie sądu w tym zakresie? O czym jeszcze warto wiedzieć?

Pozew o orzeczenie separacji może złożyć jeden z małżonków lub oboje. Adresatem jest sąd okręgowy właściwy dla ich wspólnego miejsca zamieszkania lub – w przypadku rozbieżności w tym względzie – właściwy dla jednego z małżonków.

Separacja – czym jest?

Separację, podobnie jak rozwód, reguluje Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Czym właściwie jest separacja? Według przepisów, to instytucja prawna, orzekana na wniosek jednego lub obojga małżonków, która nie rozwiązuje definitywnie małżeństwa. Mąż i żona pozostają w formalnym związku, co oznacza, że żadne z nich nie może poślubić innej osoby. Dla niektórych orzeczenie separacji jest okazją do nabrania dystansu i przemyślenia planów na przyszłość, dla innych – zachowaniem możliwości pojednania i powrotu do rodziny. Zdarza się także, że małżonkowie decydują się na nią zamiast rozwodu z przyczyn religijnych lub moralnych.

Czym separacja różni się od rozwodu?

Podstawową rozbieżnością, jaka różni orzeczenie rozwodu od orzeczenia separacji, jest fakt, iż w drugim przypadku nie następuje wspomniane wyżej rozwiązanie węzła małżeńskiego. Aby jednak zrozumieć, kiedy warto zdecydować się na separację, a kiedy lepiej postarać się o rozwód, warto poznać także inne newralgiczne punkty wynikające z orzeczenia separacji.

• Po orzeczeniu separacji małżonkowie nadal mogą być zobowiązani do wzajemnej pomocy, jeśli wymaga tego sytuacja życiowa.
• Każdy z małżonków może zażądać alimentów, gdyż w przypadku separacji istnieje obowiązek dostarczania przez jednego środków na utrzymanie drugiego. Wyjątkiem jest pozytywnie rozpatrzone żądanie orzeczenia separacji z wyłącznej winy jednej ze stron.
• Żadna ze stron nie ma prawa powrotu do nazwiska używanego przed zawarciem małżeństwa.

Można również zauważyć podobieństwa między separacją a rozwodem. Najważniejsze z nich to:

• powstanie rozdzielności majątkowej,
• utrata prawa do dziedziczenia i zachowku po współmałżonku,
• obowiązek alimentacyjny,
• rozstrzygnięcie w kwestii opieki nad dziećmi oraz podział majątku wspólnego.

Co ważne, separacja możliwa jest nie tylko, gdy nastąpi zgodne żądanie małżonków, ale również wtedy, gdy jedna ze stron się na nią nie zgadza. Uniemożliwić ją może udowodnienie przez stronę sprzeciwiającą się, że nie doszło do zupełnego rozkładu pożycia.

Kiedy można żądać separacji?

Jak wspomniano już wcześniej, sąd orzeka separację na podstawie zgodnego żądania małżonków lub gdy jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji. Aby tak się jednak stało, musi zostać spełnione kilka warunków.

Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym separacja jest możliwa, gdy:

• nastąpił zupełny rozkład pożycia,
• nie wystąpią przesłanki negatywne, czyli naruszone dobro wspólnych małoletnich dzieci i sprzeczność z zasadami współżycia społecznego.

Co to oznacza w praktyce?

Orzeczenie rozwodu jest możliwe tylko w przypadku zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego. Ażeby sąd orzekł separację, wystarczy, by ów rozkład był zupełny, ale nie musi być trwały. Ważne, by wystąpił na wszystkich polach: zaczynając od więzi uczuciowych i seksualnych po ekonomiczne i finansowe.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy wskazuje również dwie przesłanki negatywne. Jeśli małżonkowie mają małoletnie dzieci, a sąd nie ma wątpliwości, że ucierpią one na skutek rozwodu rodziców, separacja nie zostanie orzeczona, mimo że wpłynął zgodny wniosek małżonków. Druga sytuacja to sprzeczność z zasadami współżycia społecznego. Do tej kategorii należą wszelkie związki, w których jeden z małżonków jest chociażby chory lub niepełnosprawny, wymaga pomocy i opieki.

Jak złożyć wniosek?

Żądanie orzeczenia separacji wymaga złożenia wniosku do sądu rejonowego. Jeśli jest to decyzja jednej ze stron, żądanie składane jest równocześnie z pozwem. Jeśli natomiast prośby stron są zgodne, a małżeństwo nie ma małoletnich dzieci, bardzo prawdopodobne jest orzeczenie już na pierwszej rozprawie. W innym przypadku konieczne może być, podobnie jak do orzeczenia rozwodu, zadecydowanie o winie rozkładu pożycia.

W treści pozwu powinny znaleźć się dane obu małżonków, określone żądania (oprócz separacji na przykład: ustalenie pomiędzy małżonkami rozdzielności majątkowej, zasądzenia alimentów czy ustalenia kontaktów z dziećmi) oraz uzasadnienie, czyli dowody na zupełny rozkład pożycia małżonków. Ważne, aby były to argumenty możliwe do udowodnienia.

Zniesienie separacji

W odróżnieniu od rozwodu separację można cofnąć. Sąd może to uczynić na podstawie zgodnego żądania małżonków. W momencie zniesienia separacji ustają jej skutki, aczkolwiek małżonkowie mogą również zdecydować o podtrzymaniu rozdzielności majątkowej czy ustaleniach dotyczących władzy rodzicielskiej. Zdarza się także, że separacja kończy się rozwodem.